اندیشکده دانشیاران علوم انسانی

تحولات سیاست و حکومت در خاورمیانه معاصر

نشست دانشجویی با موضوع "تحولات سیاست و حکومت در خاورمیانه معاصر" توسط شعبه سیستان و بلوچستان انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا و اندیشکده دانشیاران علوم انسانی در زاهدان برگزار گردید.

این نشست علمی که با حضور تعدادی از دانشجویان مقطع ارشد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان، مجید نجف زاده، محمد بردستانی، و هلنا شه بخش و با مدیریت احمدرضاطاهری برگزار شد، بر سه محور متمرکز بود.

در ابتدای جلسه، به موضوع "پایداری یا تغییر ساختارهای اقتدارگرا در منطقه خاورمیانه" پرداخته شد که دانشجویان سه عامل کلیدی را به شرح ذیل در تداوم یا تحول این ساختارها مؤثر دانستند.
یک، دخالت قدرت‌های خارجی، به‌ویژه کشورهای غربی، موجب تقویت یا تضعیف رژیم‌های اقتدارگرا شده و این مسئله در ساختارهای سیاسی منطقه نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرده است. دو، سطح رضایت‌مندی یا نارضایتی عمومی؛ گستردگی نارضایتی‌ها در مواردی منجر به بروز جنبش‌های اعتراضی و تغییرات در ساختارهای سیاسی شده است. سه، وجود ایدئولوژی‌های غیرقابل انعطاف که مانع سازگاری نظام‌های سیاسی با شرایط متغیر اجتماعی و بین‌المللی شده که در مواردی شکنندگی یا فروپاشی رژیم ها را تسریع کرده است.

در ادامه این نشست، موضوع "پیوند دین و سیاست در حکمرانی کشورهای خاورمیانه" مورد بحث و بررسی قرار گرفت. دانشجویان اظهار داشتند که دین نقش بسیار پررنگی در تحولات سیاسی منطقه ایفا کرده و در بسیاری از موارد، به‌عنوان ابزاری برای حفظ یا مشروعیت‌بخشی به قدرت سیاسی مورد استفاده قرار گرفته است. از دیدگاه شرکت‌کنندگان، درهم‌تنیدگی نهاد دین و سیاست در برخی کشورها بر ساختارهای قدرت تأثیرگذار بوده و به بازتولید اقتدارگرایی و محدودسازی اصلاحات سیاسی انجامیده است. با این حال، دانشجویان بر این نکته تأکید داشتند که دین لزوماً عامل اصلی عقب‌ماندگی سیاسی نبوده بلکه تفاسیر خاص و ابزارگرایانه از دین بوده‌ که مانع توسعه سیاسی و نوسازی نهادهای حکمرانی شده‌ است.
در بخش پایانی نشست، این موضوع مطرح شد که "تحولات سیاسی در خاورمیانه تا چه میزان تابع اراده واقعی مردم بوده و تا چه اندازه به دخالت عوامل خارجی مربوط می شود." دانشجویان در این بخش با اتفاق‌نظر بر این نکته تأکید داشتند که اگرچه اراده مردمی در ظاهر به‌عنوان محرک تحولات سیاسی مطرح می‌شود، اما در عمل، این اراده اغلب تحت تأثیر جهت‌دهی‌های داخلی و بیرونی قرار گرفته است. به باور آنان، قدرت‌های خارجی، به‌ویژه کشورهای غربی، با استفاده از ابزارهای سیاسی، رسانه‌ای، و اقتصادی در مسیردهی به خواسته‌ها و کنش‌های مردمی نقش فعالی ایفا نموده اند. بر این اساس، تحولات سیاسی در بسیاری از موارد نه محصول خالص اراده مردم، بلکه نتیجه بازآفرینی و هدایت این اراده در چارچوب منافع بازیگران خارجی بوده است.

شعبه سیستان و بلوچستان انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا و اندیشکده دانشیاران علوم انسانی. زاهدان. یکم خرداد ۱۴۰۴.

https://whatsapp.com/channel/0029VaxMJ7JKWEKyTUjumg0e